જામનગર એસઓજી પોલીસે આજે પટેલ કોલોની વિસ્તારમાંથી ખંભાલીયાના એક સખ્સને પ્રતિબંધિત એમ્બ્રગ્રીસ (વ્હેલ માછલીની ઉલટી) સાથે પકડી પાડ્યો છે. આશરે એકાદ કરોડ જેટલી કીમતી આ દ્રવ્ય કબજે કરી આગળની કાર્યવાહી હાથ ધરી છે.
જામનગર એસઓજી પોલીસે આજે પટેલ કોલોની વિસ્તારમાંથી દેવભૂમિ દ્વારાકા જીલ્લાના ખંભાલીયા ખાતે રહેતા ભાવેશગીરી અરવિંદગીરી ગોસ્વામી નામનાં સખ્સને પકડી પાડ્યો હતો. આ સખ્સના કબ્જામાંથી રૂપિયા એકાદ કરોડની કીમતનું વ્હેલ માછલીનું એમ્બ્રગ્રીસ (ઉલટી) સાથે પકડી પાડ્યો હતો. આ દ્રવ્યની હાલની બજાર કિંમત એકાદ કરોડ જેવી થાય છે. એસઓજીએ આ સખ્સ સામે ફરિયાદ નોંધી આ રેકેટના મૂળ સુધી પહોચવા કવાયત હાથ ધરી છે. જામનગર પોલીસના ઈતિહાસમાં પ્રથમ વખત મળી આવેલ એમ્બરગ્રીસના જથ્થાને કબજે કરી પોલીસે લેબ પરીક્ષણ માટે મોકલી આપ્યો છે.
આ એમ્બરગ્રીસ શું છે?
આ એમ્બરગ્રીસ, જેનો ફ્રેન્ચમાં અર્થ ગ્રેએમ્બર થાય છે, તે મીણ જેવું પદાર્થ છે જે સંરક્ષિત સ્પર્મ વ્હેલના પાચન તંત્રમાંથી ઉદ્દભવે છે ત્યારે તેની રચના વિશેની એક થિયરી સૂચવે છે કે તે સ્પર્મ વ્હેલ જ્યારે મોટા પ્રમાણમાં દરિયાઈ પ્રાણીઓનો જથ્થો કે ખોરાક ખાય છે ત્યારે કઠણ, તીક્ષ્ણ પદાર્થોને પસાર કરવા માટે કેટલાક દ્રવ્યો સ્પર્મ વ્હેલના જઠરાંત્રિય માર્ગમાં ઉત્પન્ન થાય છે. એમ્બરગ્રીસને મળની જેમ પસાર થાય છે અને તે ખૂબ જ તીવ્ર અને મજબૂત દરિયાઈ ગંધ ધરાવે છે. તાજી રીતે પસાર થયેલ એમ્બરગ્રીસ એ આછો પીળો રંગનો પદાર્થ છે અને તે ચરબીયુક્ત હોય છે પરંતુ જેમ જેમ તે ઉંમર વધે છે તેમ તે મીણ જેવું બને છે અને લાલ કથ્થઈ રંગનું બને છે, કેટલીકવાર તે ગ્રે અને કાળા રંગના શેડ્સ સાથે હોય છે અને દરિયાઈ ગંધની સાથે હળવી, માટીની, મીઠી ગંધ કે કસ્તુરી જેવી સુગંધ ધરાવતુ હોય છે.
એમ્બરગ્રીસના ઉપયોગો શું છે અને તે આટલું મોંઘું કેમ છે?
ભારતભરની તપાસ એજન્સીઓ કે જેમણે તાજેતરના ભૂતકાળમાં એમ્બરગ્રીસ જપ્ત કરી છે તે શુદ્ધતા અને ગુણવત્તાના આધારે તેની કિંમત 1 થી 2 કરોડ રૂપિયા પ્રતિ કિલોગ્રામ હોવાનો અંદાજ છે.અધિકારીઓનું કહેવું છે કે અત્યંત દુર્લભ હોવાને કારણે આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં તેની ઊંચી માંગ અને ઊંચી કિંમતમાં ફાળો છે. પરંપરાગત રીતે, એમ્બરગ્રીસનો ઉપયોગ અત્તર બનાવવા માટે થાય છે જેમાં કસ્તુરી જેવી સુગંધ હોય છે. ભૂતકાળમાં કેટલીક સંસ્કૃતિઓમાં તેનો ઉપયોગ ખોરાક, આલ્કોહોલિક પીણાં અને તમાકુને સ્વાદ આપવા માટે થતો હોવાના રેકોર્ડ્સ છે, પરંતુ હાલમાં આ હેતુઓ માટે તેનો ભાગ્યે જ ઉપયોગ થાય છે.
શું કહે છે વન વિભાગના અધિકારીઓ ?
પુણેમાં વન વિભાગના અધિકારી કે જેઓ ઓગસ્ટમાં એમ્બરગ્રીસની જપ્તીની તપાસનો ભાગ હતા તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “લગભગ 40 દેશોમાં એમ્બરગ્રીસના વેપાર અને વેચાણ પર પ્રતિબંધ છે. હવે આપણે જાણીએ છીએ કે એમ્બરગ્રીસ મુખ્યત્વે ગુજરાત તથા અન્ય રાજ્યોના દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાંથી મેળવવામાં આવે છે. એવું પણ માનવામાં આવે છે કે એમ્બરગ્રીસ માટેનું મુખ્ય બજાર મધ્ય પૂર્વીય દેશોમાં છે, યુરોપિયન અને દક્ષિણ પૂર્વ એશિયાના દેશો હોવાનુ મનાય છે. એવા અહેવાલો પણ છે કે તેને કામોત્તેજક માનવામાં આવે છે અને તેનો ઉપયોગ કેટલીક દવાઓમાં થાય છે.”
પ્રતિબંધ છતા ગેર કાયદે પ્રવૃતિઓ, આવો છે કાયદો …
કાયદેસરતા અને ભારતમાં જપ્તીના તાજેતરના કેસો યુએસએ, ઓસ્ટ્રેલિયા અને ભારત જેવા દેશોમાં એમ્બરગ્રીસના કબજા અને વેપાર પર પ્રતિબંધ છે, અન્ય કેટલાક દેશોમાં તે એક વેપારી કોમોડિટી છે, જોકે તેમાંના કેટલાક દેશોમાં મર્યાદામાં છે. ભારતીય સંદર્ભમાં, વ્હેલ એ વન્યજીવ સંરક્ષણ અધિનિયમની અનુસૂચિ 2 હેઠળ એક સંરક્ષિત પ્રજાતિ છે અને એમ્બરગ્રીસ અને તેની આડપેદાશો સહિત તેની કોઈપણ ઉપ-ઉત્પાદનોનો કબજો અથવા વેપાર, વન્યજીવ સંરક્ષણ અધિનિયમ, 1972 ની જોગવાઈઓ હેઠળ ગેરકાયદેસર છે. એવું જોવામાં આવ્યું છે કે એમ્બરગ્રીસની દાણચોરી કરતી ટોળકી તેને દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાંથી મેળવે છે અને વિવિધ દેશોમાં મોકલે છે.
